Laman

Sabtu, 26 Februari 2011

RANJI LIMBAGO ADAT ALAM MINANGKABAU

RAJO TIGO SELO,
BASA AMPEK BALAI DAN TUAN GADANG BATIPUAH, GAJAH GADANG PATAH GADIANG, TAMPUAK TANGKAI ALAM, SAPIAH BALAHAN, KUDUANG KARATAN, KAPAK RADAI
DAN TIMBANG PACAHAN PAGARUYUNG SERTA
LANGGAM NAN TUJUAH KOTO PILIANG
LUBUAK NAN TIGO TANJUANG NAN AMPEK


RAJO TIGO SELO
1. Daulat Yang Dipertuan Rajo Alam Pagaruyung
2. Yang Dipertuan Rajo Adat Buo
3. Yang Dipertuan Rajo Ibadat Sumpur Kudus

II. 1. PUCUAK BULEK UREK TUNGGANG KELARASAN KOTO PILIANG:
Datuk Bandaro Putiah Sungai Tarab
2. PUCUAK BULEK UREK TUNGGANG KELARASAN BODI CANIAGO:
Datuk Bandaro Kuniang Lima Kaum Gajah Gadang Patah Gadiang.
PUCUAK BULEK UREK TUNGGANG NAN SALAREH BATANG BENGKAWEH :
Tampuak Tangkai Alam.
Tampuak Alam : Datuk Bandaro Kayo Periangan;
Tangkai Alam : Datuk Marajo Basa Padang Panjang.
SIMARAJO LELO NAN SAMBILAN:
Inyiak Sako Kumanjh

III. BASA AMPEK BALAI
1. Tuanku Panitahan Sungai Tarab Dt. Bandaro Putiah
2. Tuan Indomo Saruaso
3. Tuan Machudumsyah Sumanik
4. Tuan Kadi Padang Ganting
5. Tuan Gadang Batipuh Dt. Pamuncak Alam Sati

IV. SAPIAH BALAHAN KUDUANG KARATAN
Yang Dipertuan Padang Nunang Rao
Daulat Yang Dipertuan Parit batu
Yang Dipertuan Kinali
Yang Dipertuan Anggun nan Tongga Magek Jabang Tiku Pariaman
Daulat Yang Dipertuan Alam Surambi Sungai Pagu Tuanku Rajo Disambah
Sultan Indra Pura
Sultan Mukomuko
Rajo Alam Jambu Lipo Tuanku Ceti Bagindo Tan Ameh
Tuanku Sati Pulau Punjung
Tuanku Bagindo Ratu Siguntur
Rajo Kuto Basa, Tuanku Sri Maharajo Di rajo
Rajo Padang Laweh, Tuanku Bagindo Muhammad
Yang Dipertuan Gunung Hijau Gunung Sahilan
Tuanku Tambusai
Tuanku Rambah, Rokan
Sultan Koto Pinang, Rantau Prapat
Yang Dipertuan Besar Negeri Sembilan
Sultan Barus, Sultan Maharaja Diraja
Sultan Serdang
Tuanku Mudo Bisai, Kuantan
Tuanku Jelo Sutan, Singingi
Rajo Koto Anau, Dt. Bagindo Yang Dipertuan
Yang Dipertuan Besar Lubuk Gadang
Rajo Alahan Panjang, Tuanku Alam Jamah Rajo di Sambah
Rajo Sariak Alahan Tigo
Rajo Tarusan Dt. Bagindo Sari Sutan Basa
Rajo Bayang Nan Tujuah Koto Salapan
Yang Dipertuan Besar Ranah Pantai Cermin
Rajo Tanah Hyang Depati Atur Bumi, Kerinci
Rajo Indragiri, Sri Maharaja Sakti
Sultan Siak
Rajo Sungai Limau Bengkulu, Sri Sultan Maha Raja Sakti
Rajo di Aia Haji
Tuanku Rajo Kaciak di Padang
Tuanku Rajo Mudo sungai Ngiang, Rejang Lebong, Bengkulu
Tuanku Asri di Jambi
Rajo Cubadak, Tuanku Rajo Sontang
Rajo Pariaman
Rajo Manggarai Flores


V. KAPAK RADAI TIMBANG PACAHAN
1. Rajo Luak 50 di Air Tabik, Dt. Maharajo Indo Nan Mamangun
2. Rajo Sitanang, Muaro Lakin
3. Rajo Di Sandi
4. Rajo Situjuah Banda Dalam
5. Rajo Di Ranah Guguak Talago antiang, Dt. Bandaro Hitam
6. Rajo Tigo Balai Muaro Takus, Pucuak Bulek Muaro Takus
7. Undang Luak Naniang, Malaka
8. Pucuak Bulek Agam Biaro, Dt. Bandaro Panjang
9. Pucuak Bulek Baso, Dt. Bandaro Kuniang
10.Pucuak Bulek Koto Gadang, Inyiak Nan Bagombak
11.Pucuak Bulek Bonjol, Tuanku Bagindo Kali
12.Rajo Sakai Batin Iyo Bangso
13.Caramin Solok salayo
14.Kaco Bandorang Solok Salayo, Dt. Pangeran Sari Pado
15.Pucuak Bulek Urek Tunggang Lambah Nan Bajawi jawi, Dt. Tan Basa
16.Pucuak Bulek Urek Tunggang Kotogaek sungai Bintuangan, Dt. Bandaro Basa
17.Urang Tuo Koto Sabaleh, dt. Rajo magek
18.Parik Paga Nagari Guguak, Dt. Palimo sutan
19.Pucuak Undang Kumanis, Dt. Inyiak Cumano
20.Pucuak Pusako Kumanis, Dt. Rangkayo Basa
21.Pucuak Syarak Kumanis, Dt. Inyiak Jolelo
22.Rajo Ampiang Parak
23.Pucuak Bulek Koto Rajo, Kuantan
24.Pucuak Bulek Urek Tunggang sungai Lundang, Dt. Rajo Magek
25.Rajo Alam Koto Baru Solok, Dt. Bongsu Talanai Sati
26.Rajo Adat koto baru Solok, Dt. Labuah
27.Rajo Ibadat Koto Baru, Dt. Bandaro Hitam
28.Rajo Adat Salayo, Dt. Yang Pituan Sati
29.Rajo Ibadat Salayo, Dt. Tang Pituan Mudo
30.Rajo Lubuak Jambi
31.Tapatan Rajo di Supayang, Situmbuak
32.Tapatan Rajo di Sungayang, Dt. Rajo Panghulu Nan Bakuku Ameh
33.Tapatan Rajo di Pitalah, Dt. Rangkayo Hitam
34.Pucuak Bulek Limo Koto Diateh, Lintau, Dt. Simarajo di Lubuak Jantan
35.Pucuak Bulek Inuman Kuantan, Dt. Dono Sinukaro
36.Urang Gadang Kuantan Singingi, Dt. Rajo Mangkuto dan Dt. Bandaro

VI.LANGGAM NAN TUJUAH KOTO PILIANG
1. Tampuak Tangkai Koto Piliang, Pariangan padang Panjang
2. Pasak Kungkuang Koto Piliang, Labuhan Sungai Jambu Dt. Alibasa Batuah
3. Perdamaian Koto Piliang, Simawang dan Bukit Kandung
4. Cemeti Koto Piliang, Sulik Aia dan Tanjung Balik dt. Rajo Endah
5. Camin Taruih Koto Piliang, singkarak dan Saniang baka Dt. Nan gadang
6. Harimau Champo Koto Piliang, Batipuh Sapuluah Koto
7. Gajah Tongga Koto Piliang, Padang Sibusuk Silungkang

VII. LUBUAK NAN TIGO TANJUANG NAN AMPEK
Lubuak Sikarah
Lubuak Simawang
Lubuak Sipunai
Tanjuang Sungayang
Tanjuang Barulak
Tanjuang Alam
Tanjuang Bingkuang



















GELAR DI MINANGKABAU
MY BLOG WELCOME CURRICULUM VITTAE MUTIARA HIDUP GELAR DI MINANGKABAU AHMAD FAHMI ALDARWIS PHOTO What's New My Photos
IMAM MANGKUTO
Kenapa orang Minang bagala?
Masalah "gala" nan dipikua umumnya laki-laki di minang, sasuai jo pepatah urang tuo, ketek banamo - gadang bagala, bagi ambo iyo masih misteri gadang. Banyak bangso-bangso lain nan mambari gala khusus kapado urang-urang penting di kaumnyo, tapi biasonyo tampak alasan nan logis dalam pambarian gala tu, misalnyo karanonyo bangsawan, dipanggia Pangeran Anu, atau Sultan Fulan, atau Kiyai, atau Daeng dll. Tapi di awak di Minangkabau, gala tu dibagi-bagi baitu sajo sacaro marato ka tiok laki2 nan lah gadang tanpa maliek kecocokan dan kondisi sabananyo pado diri urang nan mamakainyo.
Tantu awak akan mangatokan gala tu warisan nan diturunkan dari mamak ka kamanakan. Di mamak tu tantu dapek dari mamaknyo pulo. Masalahnyo lai kinitu, apokoh mamak nan partamu mamakai gala tertentu memang mamakai gala tu karano jabatannyo? Kalau jabatan, mako dari gala seperti Maharajo, Bandaharo dan Temengguang dsb. jadi tapikie adokoh pangaruah dari kerajaan2 Hindu/Jawa dahulunyo? Tampaknyo indak ado indikasi sangenek alah juo bahaso awak maraso atau mangakui gala tu dari Jawa. Jadi, apokoh mungkin pernah ado di Minangkabau dahulu suatu sistem pemerintahan nan mirip Hindu/Jawa, tapi bukan berasal (atau hasil pengeruh kuat) dari Jawa, melaikan tumbuh dan berkembang sendiri di tanah Minang?
Kini mengenai pola penyebarannyo. Tadi megenai asal usul.
Penyebarannyo tampaknyo maikuti pola migarasi suku, dari nagari asal Pariangan di Tanah Datar, ke Luhak nan Tigo, dan akhirnyo ado ju ka Rantau nan Tujuah Jurai. Satiok suku mangatahui dari ma asal datangnyo, kama nyo babalahan, dan biasonyo gala pusako nan dipakai adolah gala nan dipakai di nagari asal juo. Tapi kalau mancaliak keadaan penyebaran gala pado maso kini, indak bisa awak manamukan suato pola penugasan pejabat pemerintahan dahulunyo di nagari-nagari tertentu. Misalnyo, kalu panghulu di kaum ambo bagala Dt.Makhudum di Pandai Sikek, indak bisa dikatokan secaro mayakinkan bahaso ambo keturunan seorang pejabat tinggi bidang keagamaan yang diutus oleh Makhudum dari Sumaniak ka Pandai Sikek katiko Islam baru masuak. Atau kalau Pangulu ambo Dt. Bandaharo Sati, apokoh ambo keturunan salah seorang Pejabat Keuangan di Pandai Sikek ketiko adat Nagari mulai disusun? Kemungkinan juo beliau itu hanya kebetulan seorang Bandaharo (atau keturunannya) nan pindah dari nagari lain dan katiko sampai di Pandai Sikek bekerja sebagai petani? Semuayo hipotesis sajo, dan indak ado keinginan ataupun urgensinyo masyarakat minang kini mempermasalahkan hal iko. Gala-gala tu dipikua sajo dengan senang hati.
Dikecualikan dari hal diateh adolah pembedaan pangka gala tu, Datuk, Sutan, Katik, dll nan memang biasonyo masih disasuaikan jo jabatan nan besangkutan dalam adat. Nan alah lari adolah sambungannyo, Bandaharo, Palimo, Tumanggung dst. Iko tampaknyo harus dicari polanyo dan direkonstruksi baliak.
Salah satu nan mulai menarik peratian ambo, dari mambaco buku-buku tambo nan ado, tampak satu pola yaitu bahaso gala Dt.Bandaro (Bandaharo) dengan babarapo modifier adolah gala nan salalu dipakai urang nan mamacik jabatan puncak di suatu nagari gadang. Kito bisa baco bahaso Pucuak Koto Piliang adolah Dt. Bandaro Putih di Sungai Tarab. Pucuak suku Bodi Caniago adolah Dt. Bandaro Kuniang di Limo Kaum. Itu duo lareh utamo di Minangkabau. Lareh katigo di Nagari Asal Pariangan, Lareh nan Panjang dipimpin Dt. Bandaro Kayo.
Itu di Luak nan Tuo. Di Luak nan Tangah, Agam. Kito baco bahaso Koto Piliang dipimpin oleh seorang Dt. Bandaro juo, yaitu Dt.Bandaro Panjang di Biaro, nagari nan tatuo di luak Agam. Adapun Lareh Bodi Caniago dipimpin Dt.Bandaro di Baso. Iko hanyo bisa dipahami dalam konteks panghulu sebagai pimpinan di nagari, bukan hanyo sebagai kepala suku atau kaum.
Hanyo sampai di situ nan tasuo dalam buku. Kalau diadokan penelitian di lapangan kini ko mungkin bisa diuji, apokoh di tiok-tiok nagari, selalu ado Dt.Bandaharo nan menduduki jabatan pucuak?
UNDANG-UNDANG DI MINANGKABAU

Minangkabau tardiri dari Luhak dan Rantau.
Luhak nan Tigo yaitu Luhak Tanah Data, Luhak Agam dan Luhak Limopuluah.

Luhak Tanah Data
• Pariangan Padangpanjang
• Limokaum Duobaleh Koto
• Sungaitarab Salapan Batua
• Tanjuang nan Tigo
• Lubuak nan Tigo
• Langgam nan Tujuah
• Lintau Sambilan Koto
• Batipuah Sapuluah Koto
• Talawi Tigo Tumpuak
• Kubuang Tigobaleh
• Alam Surambi Sungaipagu
• Sapuluah Koto di Ateh
• Nilam Payuang Sakaki
Luhak Agam
• Ampek-Ampek Angkek
• Lawang nan Tigo Balai
• Nagari sakaliliang Danau Maninjau
• Luhak Limopuluah Koto
• Luhak
• Ranah
• Lareh
• Sandi
• Hulu
Jadi itulah "kecamatan-kecamatan" model saisuak.
Parincian nagari-nagari di tiok Luhak saroman iko:

Luhak Tanah Data

o Pariangan Padangpanjang
 Pariangan, Padangpanjang, Sungaijambu, Lubuak Atan, Guguak, Sikaladi, Sialahan, Koto Tuo, Batu Basa, Sumabua, Balimbiang, Simawang.
o Limokaum Duobaleh Koto
 Sambilan Koto di dalam
 Tabek Boto, Saloganda, Baringin, Koto Baranjak, Lantai Batu, Bukik Gombak, Sungai Ameh, Tanjuang Barulak, Rajo Dani
 Duobaleh Koto di lua
 Ngungun, Panti, Cubadak, Sipanjang, Pabalutan, Sawah Jauah, Padang Magek, Labuah, Palambahan, Sawah Tangah, Rambatan
o Sungaitarab Salapan Batua
 Sungaitarab, Koto Tuo, Pasia Laweh, Koto Panjang, Selo, Sumaniak, Patia, Situmbuak, Gurun, Ampalu, Sijangek, Kumango, Rao-rao, Padang Laweh, Talang Tangah, Talang Dusun, Koto Baru, Salimpauang, Supayang, Mandahiliang, Tabek Patah, Tanjuang Alam, Tungka, Barulak
o Tanjuang nan Tigo
 Tanjuang Alam, Tanjuang Sungayang, Tanjuang Barulak
o Lubuak nan Tigo
 Lubuak Sikarah, Lubuak Simauang, Lubuak Sipunai
o Langgam nan Tujuah
 Labuatan, Sungai Jambu, Batipuah, Tanjuang Balik, Sulik Aia, Singkarak, Saniang Baka, Silungkakng, Padang Sibusuak, Sumaniak, Saruaso
o Lintau Sambilan Koto
 Batu Bulek, Balai Tongah, Tanjuang Bonai, Tapi Selo, Lubuak Jantan, Buo, Pangian, Taluak Tigo Jangko
o Batipuah Sapuluah Koto
 Sumpu, Malalo, Pitalah, Tanjuang Barulak, Jaho, Tambangan, Pandai Sikek, Koto Laweh, Gunuang, Paninjauan.
o Talawi Tigo Tumpuak
 Talawi, Kolok, Sijantang, Kubang, Sawah Lunto
o Kubuang Tigobaleh disabuik juo Tanah Data nan di Ilia:
 Kubuang, Solok, Salayo, Kinari, Muaro Paneh, Cupak, Gantuang Ciri, Guguak, Sungai Lasi, Taruang-taruang, Tigo Baleh, Koto Baru
o Alam Surambi Sungaipagu
 Sariak Alam Tigo, Talang Babungo, Tanjuang Lolo, Surian, Pasia Talang, Muaro Labuah, Koto Baru, Tanjuang Gadang, Lubuak Malako, Bidar Alam, Abai Sangie, Sungai Kunik
o Sapuluah Koto di Ateh
 Singkarak, Saniang Baka, Sumani, Koto Sani, Panyinggahan, Kacang, Tanjuang Balik, Sulik Aia, Aripan, Bukik Kanduang.
o Nilam Payuang Sakaki
 Sisrukam, Supayang, Koto Anau, Bukik Sileh, Panyangkalan, Air Tumbuak, Alahan Panjang, Sungai Nanam, Salimpat, Air Dingin.
Luhak Agam
• Ampek-Ampek Angkek
Papindahan panduduak ka Agam nan tajadi dalam ampek angakatan itu, disabuik ampek-ampek angkek:
Angkatan Paratamu mambuek nagari
1. Biaro
2. Balaigurah
3. Lambah
4. Panampuang
Angkatan Kaduo mandirikan nagari
1. Canduang
2. Kotolaweh
3. Kurai,
4. Banuhampu
Angkatan Katigo mandirikan nagari
1. Sianok
2. Koto Gadang
3. Guguak
4. Tabek Sarajo
dan Angkatan Kaampek mambangun pamukiman nagari
1. Sariak
2. Sungaipua
3. Batagak
4. Batu Palano
Jadi nampak ampek angkek masiang-masiang ampek nagari, sahinggo disabuik Ampek-ampek Angkek. Ruponyo kudian disingkek sajo manjadi Ampek Angkek.
• Lawang nan Tigo Balai
o Matua Palembayan, Malalak, Sungai Landie
• Nagari sakaliliang Danau Maninjau
o Maninjau, Sungai Batang, Sigiran, Tanjuang Sani, Bayua, Koto Kaciak, Koto Gadang, Koto Mlintang, Paninjauan, Batu Kambang, Lubuak Basuang, Manggopoh
Luhak Limopuluah Koto

o Luhak di Air Tabik Minyak Salabu
 Suayan, Sungai Balatiak, Sariak Laweh, Tambun Ijuak, Batuhampa, Koto Tangah, Babai, Durian Gadang, Aia Tabik, Sungai Kamuyang, Situjuah, Limbukan, Padang Karambia, Sicincin, Aua Kuniang, Tiaka Payobasuang, Mungo, Andaleh, Taram, Bukik Limbuku, Batu Balang, Koto Nan Ampek, Koto Nan Gadang
o Ranah di Talago Gantiang
 Gantiang, Koto Laweh, Suliki, Sungai Rimbang, Guguak, Tiaka Balai Mansiro, Talago, Balai Talang, Kubang, Taeh, Simalanggang, Piobang, Sungai Baringi, Gurun, Lubuak Batingkok, Tarantang, Sarilamak, Harau, Solok Bio-bio, Padang Laweh
o Lareh di Sitanang Muaro Lakin
 Gaduik, Tabiang Tinggi, Sitanang, Muaro Lakin, Halaban, Ampalu, Surau, Labuah Gunuang
o Sandi di Payo Kumbuah
 Koto Nan Gadang, Koto Nan Ampek
o Hulu di Situjuah Bandanyo Dalam
 Padang Laweh, Sungai Patai, Suliki, Gunuang Sago, Labuah Gunuang, Balai Koto Tinggi


























TAMBO ALAM AMPEK ANGKEK
Perkembangan Sejarah Asal Suku Dan Nagari
________________________________________
03. SUKU SELAYAN DAN MELAYU
SUKU SELAYAN DAN MELAYU
Salayan adalah rumpun suku Chaniago, rumpun lainnya antara lain suku Balai Mansiang, Sumagek, Supanjang, Bicu, Panyalai dan lain lainnya. Mereka adalah golongan yang berafiliasi dalam kelarasan adat BODI CHANIAGO dibawah kepemimpinan Dt. Parpatiah Nan Sabatang. si Lubuak Agam ini mereka mereka melebur diri ke kelarasan adat KOTO PILIANG karena orang besarnya berada dibawah kepemimpinan Dt. Ketemenggungan. Asal muasal suku Salayan disinyalir berasal dari Banuhampu, mereka hijrah ke Timur dan menetap di Sitapuang. awal mulanya Sitapuang terdiri dari 6 suku KOTO, PILIANG, TANJUANG PISANG, GUCI, SIKUMBANG dan JAMBAK, kemudian datang suku SELAYAN maka jadilah Sitapuang Tujuh Suku. Kemudian suku Salayan turun ke Biaro
Sementara suku Malayu adalah suku Raja, mereka datang dari Pagaruyuang bersamaandengan kedatangan raja dan para pembesar Pagaruyung dari Gudam. suku ini adalah penengah dan pembawa amanah raja. jadi suku ini juga tidak memihak kepada salah satu kelarasan, akan tetapi tetap saja suku Melayu mengikuti kelarasan KOTO PILIANG karena persukuan tersebut berada dibawah pemerintahan kelarasan KOTO PILIANG. Pertama suku Melayu ini datang disinyalir datang dari Pagaruyung terus ke Tabek Patah dan terus ke Biar. dan penghulu mereka berdiam di Biaro. Kemudian suku ini menyebar ke Barat Biaro ( Balai nan Limo ) dan ke Selatan Biaro Lambah dan Panampuang. Tadinya Nagari Panampuang cuma ada 4 suku yaitu GUCI, JAMBAK, KOTO dan TANJUANG PISANG lalu suku SIKUMBANG yang ada di LAMBAH bersama Melayu dan SELAYAN meleburkan diri dalam satu titah penghulu yang dipegang oleh penghulu Sikumbang dan menjadi pesukuan baru di nagari Panampuang. Makanya Panampuang disebut juga dengan nagari Limo Suku yang awalnya cuma empat suku.
Baik suku SELAYAN maupun MELAYU mereka berkembang di bagian Utara IV angkek. mulai dari Balai Gurah, Biaro hingga ke Lambah, Balai Nan Limo dan Panampuang. Sampai ke Tilatang dan Salo






1 komentar: